ANTİK MISIR’DA AMPUL KULLANILARAK AYDINLATMA YAPILIYORDU
Antik Mısır, insanoğlunun binlerce yıl önce kurduğu sanat ve bilim yönünden en etkileyici medeniyetlerden bir tanesidir. Eski Mısırlılar, ilkel bir toplumun devamı olamayacak kadar engin bir tecrübeye ve bilgi birikimine sahiptiler. Putperest sapkın bir dine mensup olan Mısırlılar arasında Hz. Nuh döneminden, Hz. İbrahim döneminden gelen ilme sahip olan bilginler vardı. Bu Musevi ilim sahipleri, geçmiş peygamberler döneminden öğrendikleri bilgileri kullanıyorlardı. Bu bilgilerden bir tanesi de elektrik kullanarak aydınlatma yapılmasıydı.
Mısır’da özellikle Dendera Tapınak Kompleksi’ndeki Hathor Tapınağı’nda bulunmalarıyla dikkat çeken bazı duvar resimleri, Antik Mısır’la ilgili oldukça ilginç bir bilgiyi gün yüzüne çıkarmıştır. Aşağıda incelenen duvar resimlerinin büyük kısmı Mısır’daki Dendera Tapınak kompleksinde yeralmaktadır. Bu resimlerde Mısırlıların günümüzde kullandığımız ampül ve ark lambası tekniğini kullanarak aydınlatma yaptıkları görülmektedir.
Hathor tapınağının duvarlarındaki bu resimler dikkatlice incelendiğinde, tıpkı günümüzdeki gibi yüksek voltaj yalıtımının o günlerde de kullanıldığı görülür: Ampul görünümündeki şekil dikdörgen bir sütun (bu sütun izolatör olarak kullanıldığı tahmin edilen ve ced sütunu olarak adlandırılan bir sütundur) tarafından desteklenmektedir. Resimdeki şeklin günümüz ampulleriyle olan bu şaşırtıcı benzerliği, çok dikkat çekicidir.
Mısır resimlerinde görülen bu sistemin ışık yayıp yaymadığı test etmek için Avusturyalı elektrik mühendisi Walter Garn, kabartmada yer alan resmi çok detaylı olarak incelemiş ve resimdeki ampulü oluşturan yılanlı teli, duyu, ced sütunu olarak kullanılan izolatörün aynısını yapmıştır. Ortaya çıkan sistem ışık yayarak etrafı aydınlatmıştır.
 |
| Dendera Tapınağındaki bu resimde ise solda dört geniş filaman (lambalarda ısınmayı sağlayan parça) lamba görülüyor. Resmin solunda görülen dev bir elektrik bataryasından uzanan kabloyla bu lambalara güç veriliyor. |
 |
 |
Üstteki resim dikkatlice incelendiğinde bataryayı lambaya bağlayan elektrik kablolarının sıra sıra dizilmiş küçük boncuklarla kaplı olduğu görülmektedir. Bu tip boncuklar kablodan geçen elektriğin izolasyonu için kullanılır. Yandaki resimde 19. yüzyılda üretilen ilk ark lambalarından biri görülmektedir. Bu ark lambasında da aynı Antik Mısır’da olduğu gibi boncuk benzeri materyaller kullanılarak yalıtım yapılmıştır. |
Bu resimde Mısırlıların ellerinde tuttukları lambalarda ampullerin içinde elektrik akımının geçişini sağlayan filamanlar çok net olarak görülmektedir. Filamanlar bugünkü ampullerde olduğu gibi antik Mısır’da da sarmal biçimindeydi. Günümüzde uygulandığı şekilde elektrik akımıyla birlikte ısınan bu sarmal filamanın ışık yaymasıyla aydınlanma sağlanmaktaydı.
 |
Resimde görülen Thomas Edison tarafından icat edilen ilk filaman lamba antik Mısırlıların ellerinde tuttukları lambalarla büyük bir benzerlik göstermektedir. |
 |
Denderah Tapınağındaki bir mezarın duvarında bulunan bu resimde de üç ampullü lambadan elektrik kablosu uzanıyor. |
 |
Bu resimde de soldaki kişilerden birinin elinde batarya ve kablo diğerinin elinde elektrik lambası görülüyor. |
 |
| Bu resim Denderah tapınağının aydınlatma şeması hakkında bilgi veriyor; |
B bölümünde kırmızı renkteki bataryaların beyaz elektrik lambalarına bağlandığı görülüyor.
A bölümünde ise bataryalarından çıkarılmış ampüllerin elde taşıma için kullanılan lambalara takıldıkları görülüyor.
C bölümünde; elektrikli lamba, içinde güç kaynağının olduğu uzun ince bir standın üzerinde duruyor. Lambanın zemininde sağda ve solda iki spiral görülüyor. Bunlar muhtemelen alttaki güç kaynağının biri pozitif ve diğeri negatif olan kutuplarına gitmektedir.
D bölümünde ise çiçekli reflektörler (yansıtıcı) birbirlerine kablolarla bağlanmış halde duruyor. Kabloların arasında da vida somunları görülüyor.
 |
| Mısır hiyerogliflerinde sıkça rastlanan ced sütunu, bir tür elektrik malzemesini sembolize ediyor olabilir. Ced sütunu, jenaratör görevi görüyor ve bu şekilde aydınlatma sağlanıyor olabilir. |
 Bu resimde sağda ve soldaki kişi ellerinde birbirine zıt kutuplu iki metal malzemeyle elektrik akımı oluşturarak ışık şelalesi oluşturuyorlar. |
||
 Bu canlandırma Denderah Tapınağındaki ark lambalarının nasıl kullanıldığını göstermektedir. Sağda ise zıt kutuplu iki karbon çubukla oluşturulan ışık arkı görülüyor. |
.jpg) |
|
Günümüz projektörlerinde kullanılan çok güçlü aydınlatma
sağlayan Antik Mısırlıların kullandığı gibi ark lambası prensibinde
çalışan bir ampul.
iki karbon çubukla basit bir ark lambası oluşturmuş.
Antik Mısırlıların ellerinde tuttukları ışıklar da altlarında kendi
bataryaları (akü) olan küçük el lambaları şeklinde görülmektedir.